Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΜΙΝΩΑΣ από το 2008 το βιβλίο του Giles Milton,
<Paradise Lost, Smyrna 1922: The Destruction of Islam' s City of Tolerance>,
<Χαμένος Παράδεισος, Σμύρνη 1922> σε μετάφραση Αλέξη Καλοφωλιά.
Το βιβλίο στα ελληνικά είναι 455 σελίδες, με βιβλιογραφία και εκτενείς αναφορές στοιχείων στις ευχαριστίες και στο σημείωμα στο τέλος.
Ο Giles Milton είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Έγραψε την ιστορία της Σμύρνης βασιζόμενος στα ημερολόγια και τα γράμματα λεβαντίνικων οικογενειών, πολλά από αυτά ανέκδοτα, στα Εθνικά Αρχεία των χωρών που αφορά η ιστορία καθώς και αφηγήσεις προσωπικές των επιζώντων και των απογόνων των ξεριζωμένων εκείνου του καιρού.
Είναι μια ιστορική καταγραφή ενώ ταυτόχρονα και ένα γλαφυρό λογοτέχνημα.
Δύσκολο για όποιον θέλει να αμφισβητήσει τα γεγονότα, γιατί θα πρέπει να αποδείξει ότι όλοι αυτοί που τα περιγράφουν έπεσαν θύματα ομαδικής παράκρουσης!!!
Δεν είναι ένα βιβλίο μυθοπλασίας αλλά ένα βιβλίο ανάπλασης της ιστορίας.
Επίσης περιλαμβάνει φωτογραφικό υλικό που αποδεικνύει την καταστροφή που συνέβη.
Η ιστορία του ξεκινά από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αναφέρεται εκτενώς στα πολιτικά και διπλωματικά παιχνίδια που παίχτηκαν εις βάρος των Ελλήνων αλλά και όλων των υπηκόων της Σμύρνης και των παράλιων περιοχών από τον βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Βενιζέλο, μέχρι τους συσχετισμούς δυνάμεων που προέκυψαν από τις Κυβερνήσεις - Βρετανική, Ιταλική, Γερμανική, Αμερικανική.
Απομόνωσα ένα κομμάτι της ιστορίας που περιγράφεται στη σελίδα 355 της ελληνικής έκδοσης της επανεκτύπωσης του Φεβρουαρίου 2013.
Είναι η απάντηση στην ιστορικό καθηγήτρια κυρία Ρεπούση. Άραγε αυτή σαν ιστορικός όπως δηλώνει και δεν έχω λόγο να την αμφισβητήσω, έχει διαβάσει τα Εθνικά Αρχεία που υπάρχουν στην Ελλάδα, στην Βρετανία και στην Τουρκία; Ή να το θέσω καλύτερα: Ενδιαφέρθηκε να τα διαβάσει; Και αν ναι, το συμπέρασμά της ήταν ότι στην προκυμαία της Σμύρνης το 1922 υπήρξε συνωστισμός;;;
Ένας από τους τελευταίους Βρετανούς υπηκόους που επιβιβάστηκε στις λέμβους ήταν ο Πέρσυ Χάντκινσον. Αργότερα, θα έγραφε μια επιστολή προς το Βρετανό ύπατο αρμοστή στην Κωνσταντινούπολη εξιστορώντας του όλα όσα είδε εκείνη τη νύχτα. "Εάν η Εξοχότης σας μπορούσε να ακούσει τις κραυγές για βοήθεια και να δει τις ανυπεράσπιστες γυναίκες και τα παιδιά που πυροβολούνταν χωρίς έλεος ή έπεφταν στη θάλασσα για να πνιγούν σαν τα ποντίκια, θα είχατε συνειδητοποιήσει πλήρως τον τρόμο και τη βαρύτητα της κατάστασης".
Η προκυμαία της Σμύρνης είχε πράγματι γίνει η σκηνή μιας αξιοδάκρυτης ανθρώπινης δυστυχίας. Με μήκος σχεδόν τρία χιλιόμετρα και πλάτος μεγαλύτερο από εκείνο ενός ποδοσφαιρικού γηπέδου μπορούσε να χωρέσει εκατοντάδες χιλιάδες άστεγους ανθρώπους. Η μεταμόρφωσή της σε αυτοσχέδιο στρατόπεδο προσφύγων υπήρξε ταχύτατη και δραματική. Λίγες μόνο μέρες νωρίτερα, την προκυμαία δονούσαν οι ήχοι από τσιγγάνικες ορχήστρες και φιλαρμονικές. Τώρα η χαρά είχε αντικατασταθεί από τη δύσοσμη αθλιότητα. Οι ίδιοι άνθρωποι που μόλις πρόσφατα, φορώντας τα καλά τους, περνούσαν τα βράδια τους βολτάροντας πάνω κάτω είχαν τώρα καταλύσει στον ανοιχτό χώρο, με κάθε έννοια ιδιωτικότητας παραβιασμένη και χωρίς προμήθειες.
Όταν έπεσε το σκοτάδι εκείνη την τρομερή Τετάρτη, η προκυμαία ήταν ασφυκτικά γεμάτη από σχεδόν μισό εκατομμύριο πρόσφυγες. Αυτοί αντιμετώπιζαν τον πραγματικό κίνδυνο να καούν ζωντανοί, γιατί τώρα η φωτιά είχε φτάσει στην προκυμαία - μια ανυπόφορη, πανίσχυρη κάψα που μεταδιδόταν από κτίριο σε κτίριο λόγω της ακατάσχετης χρήσης της βενζίνης. Το Θέατρο της Σμύρνης είχε τυλιχτεί στις φλόγες λίγο μετά την απομάκρυνση των Αμερικανών υπηκόων. Λίγα λεπτά αργότερα, το αμερικανικό προξενείο εξερράγη σε μια φλεγόμενη μάζα. Ο Τζορτζ Χόρτον είχε διαφύγει την τελευταία στιγμή. Κατάφερε να σώσει τα αρχεία του προξενείου, αλλά η αγαπημένη του βιβλιοθήκη έγινε παρανάλωμα. Η ζέστη ήταν τέτοια, ώστε τα παλαμάρια όσων πλοίων βρίσκονταν κοντά στις αποβάθρες άρχισαν να καίγονται. Όλα τα σκάφη απομακρύνθηκαν περίπου διακόσια πενήντα μέτρα από την προκυμαία, αλλά η κάψα εξακολουθούσε να είναι ανυπόφορη.
"Οι φλόγες ανέβαιναν όλο και ψηλότερα" γράφει ο Οράν Ρέιμπερ. "Τα ουρλιαχτά του αλλόφρονος πλήθους στην προκυμαία ακούγονταν σε απόσταση ενάμισι χιλιομέτρου. Μπορούσες να διαλέξεις ανάμεσα σε τρεις τρόπους θανάτου: τη φωτιά που μαινόταν πίσω σου, τους Τούρκους που περίμεναν στα σοκάκια και τη θάλασσα που ανοιγόταν μπορστά σου.... στη σύγχρονη ιστορία, ίσως τίποτε δεν μπορεί να συγκριθεί με τη νύχτα της 13ης Σεπτεμβρίου στη Σμύρνη".
(Οι φωτογραφίες είναι από το βιβλίο. Ωστόσο όποιος θέλει να δει αρκετά μεγάλο φωτογραφικό υλικό μπορεί να επιλέξει στο google φωτογραφίες από τη Σμύρνη. Υπάρχουν πολλές, από διάφορα blogs που ασχολούνται με το θέμα.)
