Ο καινούριος νόμος για
τη δωρεά οργάνων ψηφίστηκε στις 16 Ιουνίου 2011. Μια διάταξη του νόμου αυτού
που θα ισχύσει από το 2013 προκάλεσε αντιδράσεις από τον ΕΟΜ και την Εκκλησία
της Ελλάδος.
Σύμφωνα με τη διάταξη,
όλοι οι ενήλικοι έλληνες πολίτες θεωρούνται εν δυνάμει δωρητές οργάνων εφόσον
δεν έχουν δηλώσει το αντίθετο κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Ο ΕΟΜ έχει εκφράσει την
αντίθεσή του στο νόμο για λόγους διαφορετικής τάξης. Θεωρεί ότι η δωρεά οργάνων
μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά, ενώ κάνει λόγο και για «ορατό κίνδυνο
εμπορευματοποίησης» από τη διεύρυνση του κύκλου των δοτών, προκειμένου για
ζώσες μεταμοσχεύσεις. Έτσι, δεν θα προχωρά στην καταγραφή μοσχευμάτων από
νεκρούς δότες, αν δεν υπάρχει η έγγραφη συναίνεση των συγγενών.
Η Εκκλησία από την άλλη
μεριά είναι χωρισμένη στην Επίσημη Εκκλησία της Ελλάδος και στους Ορθόδοξους
Παλαιοημερολογίτες, οι οποίοι αυτοαποκαλούνται «Γνήσιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί».
Οι παλαιοημερολογίτες
επισημαίνουν ότι οι μεταμοσχεύσεις οργάνων και ιστών από άνθρωπο σε άνθρωπο δεν
είναι όλες ηθικά επιλήψιμες. Για παράδειγμα, όταν ένας δότης δώσει ένα από τα
διπλά ζωτικά όργανα ή κάποιον ιστό σε συμβατό λήπτη και μετά τη μεταμόσχευση
έχουν τη δυνατότητα να ζήσουν και οι δύο, δεν υπάρχει πρόβλημα. Το ηθικό
πρόβλημα παρουσιάζεται κατ’ αυτούς στις μεταμοσχεύσεις από πτωματικούς δότες.
Κάποιες άλλες ομάδες
παλαιοημερολογιτών θεωρούν ότι υπάρχει ηθικό πρόβλημα και στις περιπτώσεις
ζωντανών δοτών.
Πιστεύουν ότι η διεθνής
επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει σε ένα συγκεκριμένο νευρολογικό
κριτήριο για να οριστεί ο βέβαιος θάνατος. Αλλά χρησιμοποιούνται διαφορετικά
σετ νευρολογικών κριτηρίων χωρίς να υπάρχει παγκόσμια ομοφωνία. Έτσι πιστεύουν
ότι είναι ηθικά ανεπίτρεπτο να επέλθει ακρωτηριασμός που θα προκαλέσει αναπηρία
ή και θάνατο, για να καθυστερήσει ο θάνατος άλλων. Επίσης θεωρούν ότι αν
κάποιος είναι εν ζωή και γίνει δωρητής οργάνων, κάνει πολύ μεγάλη αμαρτία γιατί
ο δότης στην πραγματικότητα δίνει τη συγκατάθεσή του για την ευθανασία του ή
ακόμα και την αυτοκτονία του(!) με τον πιο επίσημο τρόπο.
Η Επίσημη Εκκλησία της
Ελλάδος από την άλλη, ήταν πάντα πιο ελαστική στην πολιτική δωρεάς οργάνων,
ιδιαίτερα επί μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου. Οι θέσεις της εκκλησίας συνοπτικά
είναι οι εξής:
-Για την Εκκλησία είναι
ορθό κάποιο μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησίας να αναζητήσει βοήθεια για να
παρατείνει τη ζωή του και να εφαρμόσει ό,τι η ιατρική υπαγορεύει. Ωστόσο και ο
ίδιος και οι επιστήμονες πρέπει να ενεργούν με πλήρη επίγνωση ότι η παράταση
της ζωής είναι μια ακόμα ευκαιρία για περαιτέρω πνευματική πρόοδο και για
συμμετοχή στην εν Χριστώ Ζωή.
-Πρέπει να γίνεται
σεβαστή η επιθυμία του κάθε ανθρώπου και οι επιλογές του. Αποδεχόμαστε αυτόν
που επιθυμεί να πάρει μόσχευμα, αλλά και αυτόν που για πνευματικούς λόγους
δεν θέλει να γίνει λήπτης. Επίσης
αποδεχόμαστε αυτόν που επιθυμεί να γίνει δωρητής αλλά κατανοούμε και αυτόν που
έχει ενδοιασμούς ή φόβους και αναστολές να δωρίσει τα ζωτικά του όργανα.
- Η Εκκλησία θέτει κι
άλλα κριτήρια για τη δωρεά οργάνων πέρα από τον προσδιορισμό του θανάτου. Η
προσφορά οργάνων δεν πρέπει να συνδέεται με το θάνατο, αλλά με την αυτοθυσία
και την αγάπη. Πρέπει να επανεξεταστεί η ηθική των μεταμοσχεύσεων από θεολογική
σκοπιά και να μετατεθεί η βαρύτητα που δίνεται στον προσδιορισμό και τα
κριτήρια του εγκεφαλικού θανάτου σε άλλους παράγοντες, όπως η αγάπη και η
ελευθερία.
-Κάθε πράξη
μεταμόσχευσης πρέπει να έχει κίνητρο την αγάπη, η οποία μπορεί να είναι και
θυσιαστική. Ωστόσο δεν πρέπει να παραβλέπεται και το ενδεχόμενο της αλλοτρίωσης
αυτής της αγάπης από εξωγενείς παράγοντες, ιδιοτελείς και συναισθηματικούς.
Όταν η αγάπη της προσφοράς δεν εξυπηρετεί τη σωτηρία του ανθρώπου, τότε
εκλείπουν οι πνευματικοί λόγοι της μεταμόσχευσης. Όπως σημειώνει ο Παύλος: "και
εάν παραδώ το σώμα μου ίνα καυθήσομαι, αγάπην δε μη έχω ουδέν ωφελούμαι" (Αν
δώσω το σώμα μου για να ικανοποιηθώ, ούτε αγάπη κερδίζω ούτε ωφελούμαι τίποτα).
-Τέλος, διευκρινίζεται
ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδας δεν έχει λάβει επίσημη θέση εν συνόλω για
το ζήτημα των μεταμοσχεύσεων. Έτσι η μέχρι τώρα στάση της δεν είναι ούτε
προτρεπτική, ούτε αποτρεπτική αλλά επιτρεπτική.
Ο καθένας μας έχει
μάλλον διαμορφώσει άποψη για τη δωρεά οργάνων και τις μεταμοσχεύσεις. Θα μου
επιτρέψετε τελειώνοντας να καταθέσω τη δική μου.
Εδώ και χρόνια ήξερα
ότι κάποια στιγμή θα έδινα το νεφρό μου στο γιο μου. Δεν μπορούσα να διανοηθώ
ότι δεν θα ταιριάζει, ούτε ότι θα προκύψει κάποιο πρόβλημα και δεν θα γίνω
δωρήτρια. Την πίστη μου αυτή την βάσιζα στην αγάπη του Χριστού. Ήξερα μέσα μου
ότι δεν θα μου στερήσει αυτή την «ικανοποίηση». Αμέσως μετά, έγινα και δωρήτρια
οργάνων και ενημέρωσα όλη την οικογένειά μου για αυτή μου την επιθυμία. Όποιος
κι αν μου πει, ιερωμένος ή επιστήμονας, ότι αυτό που έκανα ήταν λάθος, ή ότι η
μετά θάνατον δωρεά οργάνων μου θα μου στερήσει την μετά θάνατον ζωή στον
Παράδεισο, δεν θα με πείσει. Ο Παράδεισος είναι εδώ, δίπλα στο παιδί μου που
είναι καλά, και παρόλα τα προβλήματα, ξέρω ότι η αγάπη του Χριστού πάντα θα τον
προστατεύει.
